De Berkenbosch te Malden door Henny Fransen bron: verkoopakte 1836 nr. 3 De Berkenbosch. Met dank aan de familie Föllings. Zo eenmaal per twee weken fiets ik vanuit de zuidrand van Nijmegen via de Broekkant naar Malden om er aardappels te kopen. De eerste hoeve in de draai van de Maldense Hatertseweg is de beoogde boerderij, genaamd De Berkenbosch, die al door verschillende generaties van de familie Föllings werd bewoond. In mei 1939 pachtten Jacobus Föllings en Petronella Hendrika Peters de Berkenbosch van de toenmalige eigenaar Arnold Broekman uit Alverna. De zonen Hendrik en Jan Föllings namen de boerderij van hun vader over en bleven er met hun gezinnen wonen. Heden heeft de familie Föllings-Reuvers de boerderij in eigendom en zetten zij het boerenleven van de 600 jaar oude Berckenbosch voort. Op 6 augustus 1419 verkochten Baudeken van Lent en zijn echtgenote Lysbeth de middeleeuwse bouwhof met een hoeve (1) broekland aan Willem van Heze en zijn huisvrouw Otten. In 1529 was De Berckenbosch in bezit van Jacob Canis, schepen en burgemeester van Nijmegen. Vervolgens kwam de hoeve in handen van zijn zoon Petrus Canisius en zijn dochter Wendela. In 1691 werd de boerderij verkocht aan Walraven van Steenhuijs, waardoor de boerderij onderdeel werd van de heerlijkheid Malden, die in 1660 samen met de heerlijkheid Heumen door Ludolf van Steenhuijs, ambtman van Grave en Cuijk, was aangekocht. Op 30 oktober 1769 werden de beide heerlijkheden Heumen en Malden voor een bedrag van f 235.000- door de stad Nijmegen van Walravens dochter, Vrouwe Genoveva Maria Gravinne van Welderen, geboren Baronesse van Steenhuijs, vrijvrouwe van Heumen, Malden en Oploo, aangekocht. Met alle rechten en gerechtigheden daartoe behorend, uitgezonderd de familiegrafstede in de kerk van Heumen. Toen in 1836 de stad Nijmegen een aantal van haar boerderijen en landerijen van de voormalige heerlijkheden ter openbare verkoop aanbood, werden naast de St. Janshof te Groesbeek en vijf bouwhoven onder Heumen en Malden, ook het Grote Jachthuis en de Berkenbosch geveild. Op 2 december 1836 vond de eerste openbare veilig volgens de voorschriften van Gedeputeerde Staten van Gelderland voor burgemeester jonkheer van Lynden en wethouders in de schepenhal van het Nijmeegse Raadhuis plaats. De Hatertse landbouwer Johannes Verbiesen deed als eerste de inzet en verhoogde deze tot een bedrag van f 5175.- . Op 16 december 1836 vond in het Raadhuis de finale verkoop plaats. Uit de opgemaakte akte door stadssecretaris Haverkamp blijkt dat na inzet en hogen door Johannes Verbiesen de volgende kandidaten hadden meegedongen: Aart Broekman, landbouwer te Neerbosch, Arien Hopman, landbouwer te Hees en Jan Broekman, landbouwer te Malden, die de boerderij met omliggende landerijen reeds van de stad in pacht had. Na een laatste bod door Jan Broekman werd de boerderij met bijgehorende gronden tenslotte voor een bedrag van f 7.175.- aan hem en zijn vrouw Antonia Broekman verkocht, zodat deze echtelieden de nieuwe eigenaars van de Berkenbosch werden. De kopers dienden daags na de verkoop op het secretarie van de stad de kosten voor registratie, opcenten, transcriptie van de koopakte en het armengeld, tezamen 7 % van de koopsom, te voldoen. De betaling van de koopsom zelf moest op 1 april 1837 op het kantoor van de stedelijke ontvanger van Wassenaer geschieden en in goede harde Nederlandse guldens worden voldaan. De akte vermeldt vervolgens dat de aanvaarding van de tuin, het weiland en de heidegronden op 22 februari 1838 zou mogen plaatsvinden. Het huis met de bijbehorende gebouwen zouden vanaf 1 mei daaropvolgend aanvaard mogen worden. Onderstaande transcriptie bevat slechts enkele delen uit de akte van veiling en verkoop, die in zijn geheel 48 bladzijden bevat. De Bouwhof genaamd de Berkenbosch of Berkenhof, sedert het jaar zeventien honderd zeventig in het bezit der Stad, bestaande in huis en hof, met schuur, bakoven, varkenskot, karschuurtje en put, bouw en weiland; zijnde het stuk weiland genaamd de Paardskamp, Voorts houtgewas en heidegrond, groot te zamen Vijf en twintig bunders, Veertien roeden Zestig ellen, te weten: Bouwland, groeswegen (2), houtgewas, heidegrond en erf groot 20 bund 12 roed 70 el De Paardskamp zijnde weiland 4 41 90 Totaal 25 14 60 Deze hof, die geheel tiend vrij ligt, is met inbegrip van het Berkenbosche broek, hetwelk buiten den verkoop wordt gehouden, thans in pacht bij Jan Broekman voor eene Som van drie honderd Gulden; de nieuwe indeeling zoo als dezelve bij deze geveild wordt, is op de plaats zelve aangeduid. De aanvaarding zal zijn, wat den tuin, het weiland, heidegronden en twee en veertig roeden, Vijftig Ellen voorland betreft, op den twee en twintigsten februarij achttien honderd acht en dertig, het huis, de schuur en verder getimmerte op den eersten Mei daaraanvolgende. De overige landereijen en houtgewassen, zoo als dezelve hiervoor met kadastrale Nummers zijn aangehaald, na den Oogst van het gemelde jaar achttien honderd acht en dertig:- Zullende echter het Berkenbosche broek, hetgeen niet in dezen verkoop begreepen wordt, Op den twee en twintigsten februarij achttien honderd acht en dertig ter beschikking van de Stad verlaten worden, even als de bij die Hoeve verpachte plaggeslagen in het Oord.(3) Met betrekking tot het houtgewas, hetwelk na den Oogst van achttien honderd acht en dertig door den tegenwoordigen Pachter van den Hof mede moet verlaten worden; is en blijft het den zelve verboden, onder welk voorwendsel ook, eenig hout te kappen voor dat het tijdig of hakbaar, dat is zeven jaren, oud zijn zal;- het blijft echter den Kooper opgelegd deze bepaling in zijn belang zelve te bewaken; Definitieve toewijzing Tot den finalen verkoop is overgegaan volgende wijze: De Bouwhof genaamd de Berkenbosch of Berkenhof, bestaande in huis en hof met schuur, bakoven, varkenskot, karschuurtje en put, bouw en weiland, zijnde het stuk weiland genaamd de Paardskamp; voorts houtgewas en heidegrond Bouwland, groeswegen, houtgewas, heidegrond en erf 20 bund 72 roed 70 El de paardskamp, zijnde weiland. . . . 4 41 90 Totaal . 25 14 60 Welke ten dage van den Inzet is gemijnd door Johannes Verbiesen, landbouwer wonende te Hatert, op de Som van vijf duizend een honderd vijf en zeventig Guldens . f 5175-, Die gesteld heeft honderd hoogen, makende driehonderd Guldens . . f 300-, waarop ten zelfden dage door Aart Broekman landbouwer wonende te Neerbosch nog zijn gesteld honderd hoogen, makende drie honderd Guldens . . f 300-, die dit perceel alzoo heeft gebragt op de Som van vijf duizend zeven honderd vijf en zeventig Gulden . . . . . . . f 5775-, Waarop in gevolge de mede hiervoor staande Acte van hoogen stelling den vijfden december achttien honderd zes en dertig opgemaakt door Arien Hopman Landbouwer, wonende te Hees nog vijf en zeventig hoogen zijn gesteld, makende twee honderd vijf en twintig Gulden . . . . . . f 225-Transport . . . . . . . . . f 6000- Vervolgens ingevolge de mede hiervoor staande acte van hoogen stelling den tienden december achttien honderd zes en dertig opgemaakt door Jan Broekman landbouwer wonende te Malden nog drie honderd hoogen zijn gesteld, makende negen honderd Gulden . . . . . . f 900-, Hierna ingevolge mede hiervoor staande acte van hoogen stelling, den zestienden december achttien honderd zes en dertig, opgemaakt door gemelden Jan Broekman, landbouwer wonende te Malden, nog Vijftig hoogen zijn gesteld, makende honderd Vijftig Gulden . . . . . . f 150-, en alzoo dit perceel heeft gebragt op eene Som van zeven duizend vijftig Gulden f 7050-, Waarboven hetzelve alnu is aangehangen op de Som van drie duizend Guldens en afgeslagen tot op de Som van honderd vijf en twintig Guldens, als wanneer Jan Broekman landbouwer te Malden bovengemeld heeft gemijnd, dus . . . . . f 125-, Die alzoo dezen bouwhof heeft gebragt, tot op de Som van zeven duizend een honderd vijf en zeventig Guldens . . . . . . . . f 7175-, Waarvan hij behoudens het gereserveerde beraad kooper geworden is en verklaard heeft dezen koop gedaan te hebben voor zich zelven en zijne huisvrouw Antonia Broekman, ten bewijze waarvan hij alhier geteekend (: waren geteekend: ) Jan Broekman, Haverkamp En tot borgen stelt Theodorus Broekman, landbouwer te Malden en Casparus Hendrikus Thoonsen, Landbouwer te Neerbosch, die zulks erkennen en zich overeenkomstig de Conditien en Voorwaarden verbinden bij dezen, ten bewijzen waarvan zij alhier geteekend hebben (: waaren geteekend:) Theodorus Broekman, C. H. Thoonsen, Haverkamp. woordverklaring: (1) hoeve: eenheid landbezit, van 16 tot 32 morgen land (2) groeswegen: wegen door grasland (weiland) (3) Oord: Heumensoord .